Udar mózgu: przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie
2019-05-14
Monika Majewska
Udar mózgu jest bardzo niebezpieczny. Jeśli
rozpoznasz pierwsze objawy udaru, naprawdę możesz uratować komuś życie.
Pamiętaj! Bez względu na to, czy to udar krwotoczny czy udar
niedokrwienny, liczy się każda chwila! Sprawdź, jakie są przyczyny i
objawy udaru mózgu. Jak przebiega leczenie pacjentów z udarem? I jak
powinna wyglądać rehabilitacja po udarze?
Spis treści:
- Udar mózgu - rodzaje
- Udar mózgu - objawy
- Udar mózgu - skutki
- Udar mózgu - pierwsza pomoc
- Udar mózgu - przyczyny i czynniki ryzyka
- Udar mózgu - diagnostyka
- Udar mózgu - leczenie
- Udar mózgu - rehabilitacja po udarze mózgu
- Udar mózgu - zapobieganie
Udar mózgu to nagłe, miejscowe zaburzenie krążenia
krwi w mózgu. W Polsce co roku udar mózgu dosięga ok. 80 tys. osób, z
czego aż 30 tys. umiera w ciągu miesiąca. Warto zaznaczyć, że ok. 5
proc. z tych 80 tys. jest w młodym wieku. Choć zdecydowana większość
pacjentów, którzy mają udar mózgu, to osoby starsze (średnia wieku to 60
lat), to udary zdarzają się także u osób młodych (od 20 do 35 lat).
Spośród tych, którym udaje się przeżyć ostrą fazę udaru, 20 proc.
wymaga stałej opieki, 30 proc. pomocy w niektórych codziennych
czynnościach, zaś 50 proc. pacjentów po udarze mózgu odzyskuje niemal
pełna sprawność, jest samodzielna, może wrócić do pracy.
Ale powrót do zdrowia po udarze zależy od tego, jak szybko chorzy
trafi pod specjalistyczną opiekę. Niedokrwione neurony obumierają w
tempie 1,8 mln na minutę. Z każdą minutą obumiera więc część mózgu. A
więc życie i zdrowie naszych bliskich często zależy od tego, czy w
chwili zagrożenia będziesz umiała właściwie i szybko zareagować.
Udar mózgu - rodzaje
Udar niedokrwienny mózgu, inaczej
zawał mózgu,
to najczęściej występująca postać udaru mózgu. Stanowi 70-80%
wszystkich jego przypadków. Jego przyczyną jest niedokrwienie, czyli
nagłe zatrzymanie dopływu krwi do mózgu. Do niedokrwiennego udaru mózgu
dochodzi, gdy skrzep krwi lub blaszka miażdżycowa zatka wnętrze
naczynia, które doprowadza krew do mózgu.
Udar krwotoczny mózgu powstaje
wskutek rozerwania naczynia mózgowego, powodując wynaczynienie krwi w
obrębie mózgowia. Krew poza naczyniami całkowicie niszczy tkanki, z
którymi się styka. Stanowi ok. 15% przypadków udaru mózgu.
Wyróżnia się dwa rodzaje udaru krwotocznego:
a) krwotok śródmózgowy - powstaje w wyniku pęknięcia tętniczki mózgowej
b) krwotok podpajęczynówkowy - to wylanie się krwi do przestrzeni otaczającej mózg
Jest wynikiem zakrzepicy żył mózgowych lub zatok żylnych opony twardej. Występuje bardzo rzadko.
- mikroudar (mały udar, mini udar)
Miniudar
(inaczej mały udar, mini udar, przemijające niedokrwienie mózgu) to
schorzenie związane z nagłym zaburzeniem dostarczania krwi do mózgu.
Chociaż objawy ustępują dość szybko, nawet w ciągu godziny, mogą
wystąpić kilkakrotnie i są zwykle zwiastunem dużego udaru. Szacuje się,
że u co piątej osoby po miniudarze prawdziwy udar może wystąpić w ciągu
kilku dni lub tygodni.
Udar mózgu - objawy
Objawy udaru mózgu to:²
– Najczęstsze objawy w tzw. ostrej fazie udaru mózgu to objawy
motoryczne, a więc niedowłady kończyn, ręki lub nogi, albo jednocześnie
górnej i dolnej kończyny najczęściej po tej samej stronie. Objawem udaru
jest także asymetria dolnej części twarzy w zakresie ust. Kącik ust
jest obniżony po jednej stronie, fałd nosowo-wargowy wygładzony i to
również powoduje bardziej niewyraźną mowę – mówi w rozmowie z agencją
informacyjną Newseria Lifestyle dr hab. n. med. Jacek Rożniecki,
kierownik Kliniki Neurologii, Udarów Mózgu i Neurorehabilitacji
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Kolejnym objawem świadczącym o tym, że
mamy do czynienia z udarem mózgu, są zaburzenia mowy i problemy z
porozumiewaniem się. – Rzadziej występują takie objawy jak np. podwójne
widzenie [...] Czasami mogą wystąpić zawroty głowy i zaburzenia
równowagi, zaburzenia chodu - dodaje ekspert.
Objawy udaru mózgu nie u każdego
pojawiają się od razu. Najpierw mogą wystąpić objawy ostrzegawcze. Jest
to tzw. mały udar, znany także pod nazwą przemijającego niedokrwienia
mózgu. Objawy małego udaru utrzymują się zwykle 15-60 minut, najdłużej
24 godziny i same ustępują całkowicie. Co piąty chory ma objawy
ostrzegawcze, zanim zachoruje na udar dokonany.
Źródło: youtube.com/Damy Radę
Udar mózgu - skutki
Skutki udaru mózgu to:³
- niepełnosprawność ruchowa (25‒50% przypadków) - zwłaszcza niedowład połowiczy, a także zaburzenia napięcia mięśniowego
- zaburzenia procesów poznawczych (30‒35% przypadków) - zaburzenia
pamięci, otępienie, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia
postrzegania
- zaburzenia emocjonalne (25‒60% przypadków) - apatia lub depresja,
przymusowy śmiech lub płacz, stany maniakalne, napady lęku lub lęk
uogólniony
- napady padaczkowe (3‒30% przypadków) - napady wczesne lub późne
- powikłania ogólnoustrojowe - zakażenia dróg moczowych, odleżyny,zapalenia płuc, powikłania zakrzepowo-zatorowe
- ograniczenie aktywności społecznej (zależnie od stopnia
niesprawności) - utrata dotychczasowego statusu społecznego, obniżenie
stopy życiowej, izolacja od otaczającego świata
Udar mózgu - pierwsza pomoc
Jeżeli dostrzeżesz ww. objawy u bliskiej ci osoby, poproś, aby:
- uśmiechnęła się - jeśli widzisz, że podnosi tylko połowę ust, druga część twarzy może być porażona
- jednocześnie podniosła nad głowę obie ręce - Gdy nie może tego zrobić, masz dowód, że niedowład objął połowę ciała
- powtórzyła proste zdanie, np. dziś jest ładna pogoda. Jeśli mówi
niewyraźnie lub wcale nie może wykrztusić słowa, może to oznaczać udar
Wtedy postępuj wg. następującej instrukcji:
1. wezwij pogotowie ratunkowe, nie podawaj poszkodowanemu ani picia, ani jedzenia
2. jeśli poszkodowany jest przytomny, ułóż go w wygodnej dla niego pozycji
3. jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bocznej ustalonej
Udar mózgu - przyczyny i czynniki ryzyka
Wśród czynników ryzyka udaru mózgu wyróżnia się te niemodyfikowalne
(na które nie mamy wpływu) i czynniki ryzyka, na które mamy wpływ.
Najważniejszy i najczęstszy czynnik ryzyka udaru mózgu to
nadciśnienie tętnicze. Ustawienie ciśnienia tętniczego w granicach ideału (120/80 mm Hg) obniża ryzyko udaru aż o 30-40 proc.
Czynniki ryzyka, na które nie mamy wpływu |
Czynniki ryzyka, na które mamy wpływ |
- wiek (powyżej 55 lat – nie oznacza to, że młode osoby nie zapadają
na udar, tylko że częstość występowania udarów rośnie z wiekiem)
- płeć (częściej u kobiet niż u mężczyzn)
- rasa (częściej chorują osoby rasy czarnej)
- czynniki genetyczne
|
|
Warto wiedzieć, że istnieją czynniki ryzyka udaru typowe dla kobiet. Naukowcy z Brigham and Women's Hospital w Bostonie (USA)1 zbadali potencjalne czynniki ryzyka udaru, które są unikalne właśnie dla kobiet:¹
Naukowcy zwracają uwagę, że nie każda kobieta, u której występuje
jeden lub więcej czynników, będzie miała udar mózgu. Jednak, ich
zdaniem, lekarze powinni zwrócić szczególną uwagę na takie pacjentki.
Udar mózgu - diagnostyka
Pacjent z udarem mózgu powinien trafić jak najszybciej na oddział neurologiczny, dysponujący tomografem komputerowym, aby
w ciągu kilku godzin otrzymać specjalistyczną pomoc.
Badanie tomograficzne
jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala zobaczyć obszar mózgu dotknięty
choroba i określić jej rodzaj. Jeśli nie można wykonać tomografii, robi
się
punkcje lędźwiową, czyli pobiera specjalną igłą płyn mózgowo- rdzeniowy.
USG dopplerowskie pozwala ocenić stan tętnic szyjnych, które mogą być zablokowane przez zator. Sprawdza się również
poziom krzepliwości krwi.
Jeżeli chory jest przytomny, wykonuje się też badanie neurologiczne
(sprawdza się poprawność odruchów, ocenia siłę i sprawność mięśni, bada
reakcje źrenic na światło). To wszystko pozwala precyzyjnie wyznaczyć
obszar zniszczenia mózgu.
Udar mózgu - leczenie
W przypadku udaru krwotocznego jest mało metod skutecznego leczenia,
jednak w przypadku udaru niedokrwiennego jest duża szansa na wyleczenie,
o ile pacjent szybko trafi do szpitala.
W przypadku udaru niedokrwiennego mózgu podaje się lek, który
rozpuszcza skrzeplinę. Szybka i skuteczna interwencja daje pacjentowi
szanse na odzyskanie mowy i siły mięśniowej w porażonych kończynach.
Jeżeli chory otrzyma lek w ciągu ok. 3 godzin od wystąpienia objawów
udaru, istnieją duże seanse na zminimalizowanie neurologicznych powikłań
choroby, głównie niedowładów i zaburzeń mowy.
Zazwyczaj chory leży w szpitalu 3 tygodnie. To czas, który decyduje o
przyszłości, czyli sprawności intelektualnej i fizycznej. To też okres,
gdy najszybciej przebiega regeneracja organizmu. Później wszystkie
zmiany cofają się znacznie wolniej.
Ważna jest także odpowiednia dieta po udarze. Badania wykazują, że u części pacjentów o przebytym udarze stwierdza się cechy
niedożywienia, które istotnie zwiększa ryzyko występowania powikłań po udarze, takich jak, np. infekcje i
odleżyny.
Utrata masy mięśniowej utrudnia podjęcie skutecznej rehabilitacji i
przedłuża czas pobytu chorego w szpitalu. Niedożywienie zmniejsza szanse
na odzyskanie sprawności po udarze, zwiększa też ryzyko zgonu.
Można w dużym stopniu zapobiec uszkodzeniu mózgu,
jeśli pacjent trafi do szpitala w ciągu ok. 2 godzin od wystąpienia
udaru. Jest jeszcze szansa na udrożnienie zamkniętego naczynia mózgowego
i przywrócenie krążenia w obszarze, który wprawdzie jest niedokrwiony,
ale wciąż jeszcze żywy. Po 5–6 godzinach dochodzi do trwałych i
nieodwracalnych zmian w tym obszarze mózgu, który uległ niedokrwieniu.
Nowoczesne metody leczenia udaru mózgu [wideo]
W Polsce stosuje się coraz więcej nowoczesnych metod
leczenia udaru mózgu, ponieważ dotyka ona w naszym kraju aż 70 tys. osób
rocznie. Pierwszym etapem leczenia udaru mózgu jest przywrócenie
krążenia u osoby, która go przeszła. Jedną z metod, za pomocą których
się to udaje jest mechaniczna trombektomia. O nowoczesnych metodach
leczenia udaru mózgu opowiada dr hab. n. med. Adam Kobayashi z Instytutu
Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Udar mózgu - rehabilitacja po udarze mózgu
Rehabilitacja po udarze mózgu rozpoczyna się w oddziale
neurologicznym lub udarowym często już w dniu przyjęcia do szpitala i
jest kontynuowana w oddziale rehabilitacyjnym, w przychodni lub – jeśli
zachodzi taka konieczność – w domu chorego. Rehabilitacja jest szansą
dla wielu pacjentów dotkniętych udarem mózgu na powrót do normalnego i
aktywnego życia.
Udar mózgu - zapobieganie
1. Kontrola ciśnienia tętniczego - zaleca się utrzymywanie wartości
ciśnienia tętniczego poniżej 140/90 mm Hg, a u osób obciążonych cukrzycą
i
chorobami nerek do 130/80 mm Hg
2. Nie pal tytoniu i nie pij alkoholu
3. U osób pijących alkohol zaleca się ograniczenie jego spożycia najwyżej do 2 drinków dziennie u mężczyzn i 1 u kobiet.
4. Zwiększ aktywność fizyczną - skutkuje to zmniejszeniem
zapadalności na schorzenia sercowo-naczyniowe, także udar mózgu.
Rekomendowany jest regularny wysiłek fizyczny, umiarkowanie intensywny,
przez min. 30 minut dziennie (szybki marsz,
jogging,
jazda na rowerze,
aerobik).
5. Stosuj dietę ubogą w
sód i bogatą w
potas (sprzyja redukcji nadciśnienia tętniczego), częste spożywanie owoców i warzyw oraz ograniczenie tłuszczów zwierzęcych.
6. Trzymaj wagę ciała w normie. Jeśli masz nadwagę lub
otyłość,
zrzuć zbędne kilogramy - szczególnie, że jest otyłość lub nadwaga jest
powiązana z innymi czynnikami ryzyka jak nadciśnienie tętnicze,
hiperlipidemia, cukrzyca.
7. Kontroluj
poziom cukru we krwi
8. Ogranicz
stres.
Gdzie rodzina pacjenta po udarze może i powinna szukać pomocy? Opowiada mgr Agata Wróblewska z Fundacji Udaru Mózgu